MÙA GIẢI NOBEL 2016

Ba nhà khoa học Anh David Thouless, Duncan Haldane và Michael Kosterlitz đã trở thành chủ nhân của giải Nobel Vật lý năm nay nhờ ứng dụng tô pô học, một nhánh của toán học, vào vật lý để giải thích những trạng thái kỳ lạ của vật chất. Thông thường, vật chất tồn tại ở 4 trạng thái là rắn, lỏng, khí và plasma. Tuy nhiên, trong những điều kiện cực nóng hoặc cực lạnh, một số vật chất có thể biến dạng thành những trạng thái bất thường như siêu lỏng, siêu dẫn hoặc màng từ tính.

Trong một thời gian dài, thế giới chỉ có thể ghi nhận sự tồn tại của những dạng vật chất này nhưng không nắm được bản chất và đặc tính của chúng. Mặt khác, nói một cách nôm na nhất, toán học tô pô là ngành nghiên cứu về sự bảo toàn đặc tính của các cấu trúc dù chúng có biến dạng, co giãn cỡ nào đi nữa.

Từ trái: Các giáo sư Duncan Haldane, David Thouless và Michael Kosterlitz Ảnh: Il Post

Nhờ áp dụng tô pô học, vào đầu những năm 1970, các giáo sư Michael Kosterlitz và David Thouless đã lật đổ quan điểm phổ biến thời đó là hiện tượng siêu dẫn hoặc siêu lỏng không thể nào diễn ra giữa các lớp vật chất mỏng. Họ cũng giải thích được cơ chế khiến trạng thái siêu dẫn biến mất trong điều kiện nhiệt độ cao hơn.

Đến thập niên 1980, Giáo sư Duncan Haldane phát hiện có thể dùng những khái niệm tô pô học để hiểu rõ đặc tính của các chuỗi nam châm nhỏ tồn tại trong một số dạng vật liệu. Tóm lại, theo đánh giá của giới chuyên môn, 3 giáo sư người Anh đã có thể áp dụng những khái niệm vô cùng trừu tượng của tô pô học vào nghiên cứu những vật chất hiện hữu, từ đó mở ra những chân trời hiểu biết mới về những trạng thái kỳ lạ nhất của vật chất. Đó là lý do tờ The Independent hôm qua gọi họ là “những người vén màn bí mật của những vật chất lạ”.

Hơn nữa, các khám phá nói trên còn có giá trị thực tế rất lớn, đặc biệt trong công cuộc tìm kiếm các loại vật liệu mới cũng như ngành điện tử. Chẳng hạn như trạng thái màng từ tính của vật chất có thể được nghiên cứu chế tạo ổ cứng máy tính có khả năng chứa dữ liệu hơn rất nhiều lần hiện nay hoặc phát triển máy tính lượng tử với tốc độ xử lý ngày càng nhanh.

Trong thông báo đưa ra chiều 4.10, Viện Hàn lâm khoa học hoàng gia Thụy Điển viết: “Những nhà khoa học được trao giải năm nay đã mở ra cánh cửa đến một thế giới hoàn toàn chưa được khai phá, nơi mà vật chất có thể tồn tại ở những trạng thái kỳ lạ nhất. Nhờ vào các công trình mang tính tiên phong của họ, công cuộc săn lùng những trạng thái vật chất mới và kỳ lạ nhất có những bước tiến vượt bậc với triển vọng ứng dụng rất lớn trong khoa học vật liệu lẫn điện tử”.

Theo website Nobelprize.org, Giáo sư David Thouless nhận phân nửa số tiền thưởng 8 triệu kronor Thụy Điển (khoảng 931.000 USD). Phần còn lại được chia đều cho 2 giáo sư Duncan Haldane và Michael Kosterlitz. Ông Thouless, 82 tuổi, và ông Kosterlitz, 74 tuổi, đều sinh ở Scotland và từng có thời gian dài nghiên cứu chung tại Đại học Birmingham. Hiện nay cả hai người đều sống và làm việc ở Mỹ. Giáo sư Haldane thì chào đời tại London vào năm 1951 và cũng đang giữ vai trò giáo sư cấp cao tại Đại học Princeton của Mỹ.

 

Nghiên cứu về cỗ máy nano thắng giải Nobel Hóa học 2016

Từ trái sang: Fraser Stoddart, Jean-Pierre Sauvage, Bernard L FeringaUCLA/CNRS/Đại học Gronigen

Những người thắng giải Nobel Hóa học năm nay được vinh danh nhờ việc phát triển được các thao tác trên cỗ máy cỡ phân tử, trong đó bao gồm kiểm soát được các cấu trúc cỡ nano, từ đó chuyển đổi năng lượng hóa học thành lực cơ học và chuyển động.

Nghiên cứu này cho phép các nhà khoa học xây dựng được hàng loạt những thiết bị phân tử từ việc chuyển đổi sang động cơ, theo The Guardian.

Trong quá khứ, những người đam mê hóa học thường “bất bình” vì giải Hóa học thường hiếm khi trao cho những nhà hóa học thực thụ. Đây là một một nghiên cứu hóa học cơ bản, nhưng thành quả của bộ ba nhà khoa học Sir Fraser Stoddart, Bernard L Feringa và Jean-Pierre Sauvage được cho sẽ cung cấp giải pháp đáng ghi nhận đối với việc sản xuất vật liệu thông minh và chuyển đổi hóa chất y học.

Ông Jean-Pierre Sauvage sinh năm 1944 tại Paris, Pháp. Hiện tại ông Sauvage là giáo sư danh dự tại Đại học Strasbourg và là giám đốc danh dự tại Trung tâm quốc gia về Nghiên cứu khoa học Pháp (CNRS).

Sir Fraser Stoddart sinh năm 1942 ở Edinburgh, Scotland, còn ông Bernard L. Feringa sinh năm 1951 ở Barger-Compascuum, Hà Lan, là giáo sư về hóa học hữu cơ tại Đại học Groningen, Hà Lan.

 

Lý thuyết về hợp đồng đoạt giải Nobel Kinh tế 2016

Giải Nobel Kinh tế 2016 được trao cho hai nhà khoa học Oliver Hart và Bengt HolmströmReuters

Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển ngày 10.10 vinh danh hai nhà khoa học Oliver Hart (Mỹ) và Bengt Holmström (Phần Lan) vì nghiên cứu lý thuyết về hợp đồng, mang tính ứng dụng rất cao.

Đại diện của Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển nhận xét rằng nghiên cứu của hai nhà khoa học trên đặt “nền tảng trí tuệ” cho chính sách về những lĩnh vực như pháp luật về phá sản và hiến pháp, theo BBC.

Hợp đồng là thành tố quan trọng trong nền kinh tế ngày nay, nhưng bên sử dụng nhân sự và người lao động lại giao kèo với nhau rất nhiều điều khoản, chi tiết phức tạp. Những nghiên cứu của ông Oliver Hart và Bengt Holmstrom xoay quanh những lý thuyết về hợp đồng ấy, giải quyết được sự cân bằng giữa nhu cầu của các bên tham gia hợp đồng, tức chia sẻ lợi ích của các bên.

Thoạt nghe nghiên cứu này có vẻ nhỏ nhặt, thiếu thu hút, nhưng lại đặt ra nền tảng quan trọng cho kinh tế, “có giá trị cho sự hiểu biết về hợp đồng và tổ chức trong cuộc sống thực tế”, cũng như giúp “xác định những cạm bẫy tiềm năng trong việc xây dựng hợp đồng”, BBC dẫn lời Đại diện của Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển.

Nói nôm na, các nghiên cứu này cũng giúp doanh nghiệp hoặc bên sử dụng lao động cân nhắc việc trả lương “cứng” hay trả theo hiệu suất công việc, và liệu các nhà cung cấp dịch vụ công nên tư hữu tài sản hay biến nó thành sở hữu chung.

Ông Oliver Hart sinh tại Anh, đang làm việc tại Đại học Havard của Mỹ và là công dân Mỹ. Trong khi đó ông Bengt Holmstrom là người Phần Lan, hiện làm việc tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT, Mỹ).

 

Tổng thống Colombia giành giải Nobel Hòa bình 2016

Chủ nhân giải Nobel Hòa bình 2016 đã được công bố vào chiều nay (7/10) tại thủ đô Oslo của Na Uy. Tổng thống Colombia Juan Manuel Santos đã giành giải thưởng danh giá này nhờ các nỗ lực to lớn của ông nhằm chấm dứt cuộc nội chiến kéo dài hơn 50 năm tại nước này.

Trong tuyên bố phát đi vào 4 giờ chiều ngày 7/10 giờ Việt Nam, Ủy ban Nobel Na Uy cho biết ủy ban này "đã quyết định trao giải Nobel Hòa bình 2016 cho Tổng thống Colombia Juan Manuel Santos vì những nỗ lực kiên định của ông nhằm chấm dứt cuộc nội chiến kéo dài hơn 50 năm qua, một cuộc chiến cướp đi sinh mạng của ít nhất 220.000 người Colombia và khiến 6 triệu người bị mất nhà cửa".

Ủy ban Nobel Na Uy nói thêm rằng giải thưởng trên nên được xem là "một sự tri ân đối với người dân Colombia, những người dù gặp nhiều khó khăn và áp bức vẫn không từ bỏ hi vọng về một nền hòa bình chính đáng, cũng như tất cả các bên đã đóng góp cho tiến trình hòa bình".

Chính phủ Colombia và phong trào vũ trang cánh tả FARC ngày 26/9 đã ký một thỏa thuận hòa bình nhằm chấm dứt cuộc nội chiến kéo dài 52 năm tại nước này. Tổng thống Juan Manuel Santos và chỉ huy lực lượng FARC Timoleon Jimenez đã chính thức đặt bút ký vào thỏa thuận hòa bình tại thành phố biển Cartagena, trước sự chứng kiến của khoảng 2.500 quan khách trong nước và quốc tế.

Theo Ủy ban Nobel Na Uy, Tổng thống Santos đã khởi xướng các cuộc đàm phán kéo dài, vốn dẫn tới thỏa thuận hòa bình trên giữa chính phủ Colombia và lực lượng FARC, và ông đã kiên định tìm cách để thúc đẩy tiến trình hòa bình.

Năm nay, số lượng ứng viên cho giải Nobel Hòa bình đạt con số kỷ lục: 376. Trong đó, 228 ứng viên là cá nhân và 148 là các tổ chức.

Mỗi giải thưởng Nobel bao gồm một huy chương vàng, một giấy chứng nhận và số tiền thưởng trị giá 8 triệu kronor Thụy Điển (tương đương 930.000 USD).

 

Tác giả sinh năm 1941 nhận giải thưởng danh giá của Viện Hàn lâm Thụy Điển.

Văn phòng TW Hội Khoa học phát triển nguồn Nhân lực - Nhân tài Việt Nam tổng hợp từ vietnamnet.vn; thanhnien.vn; dantri.com.vn; vnexpress.net